Rozwód to formalne i ostateczne zakończenie małżeństwa orzekane wyrokiem sądu. W Polsce prawo cywilne i rodzinne reguluje kwestie związane z rozwodami – postępowanie odbywa się przed sądem i podlega przepisom Kodeksu rodzinnego oraz procedury cywilnej. Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje na temat warunków uzyskania rozwodu oraz przebiegu postępowania rozwodowego.
Spis treści
Podstawy prawne uzyskania rozwodu
Warunkiem orzeczenia rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, czyli definitywny rozpad więzi łączących małżonków. Nawet przy spełnieniu tego warunku, sąd nie udzieli rozwodu, jeśli jego orzeczenie miałoby naruszyć dobro wspólnych małoletnich dzieci lub byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ponadto, gdy wyłącznie jeden małżonek ponosi winę za rozpad pożycia, a drugi nie wyraża zgody na rozwód, co do zasady sąd również oddali powództwo (chyba że odmowa zgody byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego).
Postępowanie rozwodowe krok po kroku
- Wniesienie pozwu: Sprawę inicjuje pozew o rozwód złożony do właściwego sądu okręgowego. Pozew musi zawierać żądanie rozwiązania małżeństwa (z określeniem, czy ma to być rozwód z orzeczeniem o winie czy bez orzekania o winie), uzasadnienie przyczyn rozkładu pożycia oraz propozycje dotyczące opieki nad dziećmi, alimentów i podziału majątku. Do pozwu dołącza się odpis aktu małżeństwa i aktów urodzenia dzieci. Obowiązuje stała opłata sądowa od pozwu w kwocie 600 zł.
- Odpowiedź na pozew: Sąd doręcza odpis pozwu drugiemu małżonkowi (pozwanemu). Pozwany może w odpowiedzi poprzeć żądanie rozwodu albo domagać się oddalenia pozwu, a także przedstawić własne stanowisko (np. co do winy, wysokości alimentów, władzy rodzicielskiej). Wymiana pism procesowych pozwala sprecyzować sporne kwestie przed rozprawą.
- Rozprawa sądowa: Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe na rozprawie. Małżonkowie zostają przesłuchani, a w razie potrzeby sąd przesłuchuje świadków i analizuje dowody przedstawione przez strony. Jeżeli strony są zgodne (np. oboje chcą rozwodu bez orzekania o winie i uzgodniły sprawy dzieci), wyrok może zapaść już na pierwszej rozprawie. W sprawach spornych, zwłaszcza przy orzekaniu o winie, postępowanie trwa dłużej i może wymagać kilku rozpraw.
- Wyrok rozwodowy: Postępowanie kończy się wyrokiem rozwiązującym małżeństwo. W wyroku sąd orzeka także: ustala, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (chyba że na zgodny wniosek odstępuje od orzekania o winie), rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi oraz kontaktach z dziećmi, a także zasądza alimenty na dzieci. Na zgodny wniosek stron sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, o ile nie wydłuży to nadmiernie procesu.
Rozwód z orzeczeniem o winie czy bez?
Polskie prawo dopuszcza rozwód bez orzekania o winie (za obopólną zgodą) albo z orzeczeniem o winie jednego lub obojga małżonków. Rozwód bez orzekania o winie zwykle przebiega szybciej i łagodniej, ponieważ nie wymaga ustalania przed sądem, kto jest odpowiedzialny za rozpad małżeństwa. Natomiast przy żądaniu orzeczenia o winie konieczne jest szersze postępowanie dowodowe w celu wykazania zawinienia, co wydłuża proces i często zaostrza konflikt. Ustalenie winy może mieć także znaczenie dla późniejszych roszczeń – np. małżonek niewinny rozpadu małżeństwa może żądać od małżonka wyłącznie winnego alimentów na swoją rzecz.
Udział adwokata, czy jest obowiązkowy?
Postępowanie rozwodowe bywa skomplikowane, dlatego wiele osób korzysta z pomocy adwokata. Adwokat, posiadający wiedzę z zakresu prawa cywilnego i rodzinnego, może pomóc sporządzić pozew, skompletować dowody i zadbać o interesy klienta podczas rozprawy. Choć udział adwokata nie jest obowiązkowy, warto rozważyć takie wsparcie, aby lepiej chronić swoje prawa w tak ważnej sprawie. Najważniejsze jest odpowiednie przygotowanie – zarówno formalne, jak i emocjonalne – aby przejść przez rozwód sprawnie i zminimalizować stres.